VERGİ

İŞE YENİ BAŞLAYAN SERBEST MESLEK ERBABLARININ HAK VE ÖDEVLERİ

06 Kasım 2023 | 16:41

---

Mükelleflerin Hak ve Ödevleri Nelerdir?

Mükelleflerin vergi kanunlarının uygulanması sırasında karşılaştıkları özel durumlar ve işlemler ile ilgili olarak sahip oldukları haklardan bazıları aşağıda belirtilmiştir:

• Pişmanlıkla Beyan
• Cezalarda İndirim
• Uzlaşma
• Dava Açma
• Tecil–Taksitlendirme
• %5 Vergi İndirimi
• Düzeltme
• Şikâyet Yolu ile Müracaat
• Özelge
• Kanun Yolundan Vazgeçme
• Mahsup ve İade
• ÖdemeEmrine İtiraz

Mükelleflerin, vergi kanunlarıyla düzenlenmiş; bildirme, belge düzenleme, defter tutma, belge temini ve iptali, muhafaza ve ibraz ödevleri ile diğer ödevleri bulunmaktadır.

Bildirilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?

Serbest meslek erbapları;

• İşe başlamayı, işe başlama tarihinden itibaren on gün içinde,
• İşi bırakma ve deşisiklikleri (iş yeri adresi değişikliği, is değişikliüi ve işletme değisikliği), bildirilecek olayın vukuu tarihinden itibaren bir ay içerisinde;

Dijital Vergi Dairesi (İnteraktif Vergi Dairesi) aracılıgıyla, vergi dairesine giderek veya posta ile bildirmek zorundadır. Bildirimlerin zamanında yapılmamıs olması halinde Vergi Usul Kanunu kapsamında usulsüzlük cezası uygulanır.

Defter Tutma ve Belge Saklama Yükümlülükleri Nelerdir?

Gerçek usulde vergiye tabi serbest meslek erbabı serbest meslek kazanç defteri tutmak zorundadır. Serbest meslek faaliyetinde bulunan kolektif, adi komandit ve adi sirketler de bu faaliyetlerine iliskin olarak serbest meslek kazanç defteri tutarlar. Ancak bu sirketlerin bilanço esasına göre defter tutmaları halinde, bu defterler serbest meslek kazancı defteri yerine geçer. Defter tutmak mecburiyetinde olanların Vergi Usul Kanununa göre, defter ve belgeleri, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından baslayarak 5 yıl süreyle muhafaza etme zorunlulugu bulunmaktadır. Defter-Beyan Sistemi üzerinden tutulan defterlerin, mükelleflerce ayrıca kâgıt ortamında saklanmasına gerek bulunmamaktadır.

Defter Beyan Sistemi (DBS) Nedir?

Serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin; kayıtlarının elektronik ortamda tutulması, bu mükelleflerden defter tutmak zorunda olanların defterlerinin bu kayıtlardan hareketle oluşturulmasına, saklanmasına ve ibrazına, vergi beyannameleri, bildirim ve dilekçelerin elektronik ortamda Başkanlığın elektronik beyan ve bildirim sistemleri aracılığıyla verilebilmesi amacıyla kullanılan sistemdir.

Defter Beyan Sistemine, ise baslama bildiriminin verildigi günü izleyen yedinci is gününün sonuna (saat 23.59’a) kadar basvuru yapılması gerekmektedir.

Düzenlenmesi Gereken Belgeler Nelerdir?

Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine iliskin her türlü tahsilâtı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müsteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.

e-Serbest Meslek Makbuzu uygulaması; serbest meslek erbabları tarafından mesleki faaliyetlerine ilişkin tahsilatları için düzenlenen serbest meslek makbuzunun elektronik ortamda düzenlenebilmesini ve iletilmesini sağlayan bir sistemdir. Serbest meslek erbabları ise başladıkları ayı izleyen üçüncü ayın sonuna kadar e-SMM uygulamasına geçmek zorundadır.

Birinci sınıf tüccarlar, ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler, Vergi Usul Kanunu kapsamındaki belgeleri düzenleme zorunluluğu bulunmayanlara yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mallar için işi yapan veya malı satan kişiden imza ettirecekleri gider pusulası düzenler. Gider pusulası, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en fazla yedi gün içinde düzenlenir. Ancak, Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen durumlar ve şartlar dahilinde; banka, 6493 sayılı Kanun kapsamında yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. tarafından düzenlenen belgeler gider pusulası yerine geçer.

Mükelleflerin, serbest meslek makbuzu ve gider pusulasını anlaşmalı matbaalara bastırması veya noterlere tasdik ettirmesi gerekir. e-Belge uygulamalarına dahil olanlar da yeterli miktarda kağıt belge bastırmak zorundadır.

Mükelleflerin Ödeme Kaydedici Cihaz (ÖKC) Kullanma Mecburiyeti Var mı?

Perakende ticaretle uğraşan birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışların ve yaptıkları işlerin belgelendirilmesinde ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorundadır. Serbest meslek faaliyeti icra edenler bu kapsamda olmadığı için ÖKC kullanma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, hekimler ve veterinerler kredi kartı ile yaptıkları tahsilatlar için POS cihazı/kredi kartı okuyucusu bulundurmak ve kullanmak zorundadır. Bu cihazlar e-SMM uygulamasına geçenler için sadece tahsilat işlemlerinde kullanılacak olup bu cihazlardan yapılan tahsilatlar sonrasında da mutlaka e-SMM düzenlenmesi gerekmektedir.

İşe yeni başlayan ve sonradan mecburiyet kapsamına giren mükelleflerin POS cihazı bulundurma ve kullanma mecburiyeti ise başlama ve mecburiyet kapsamına girme tarihinden itibaren 30 gündür.

Belgelerin Verilmemesi ve Alınmaması ile Diğer Şekil ve Usul Hükümlerine Uyulmaması Halinde Uygulanacak Cezai Yaptırım Nedir?

Elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekenler de dahil olmak üzere; verilmesi ve alınması icap eden serbest meslek makbuzu ile gider pusulasının verilmemesi, alınmaması, düzenlenen bu belgelerde gerçek meblağdan farklı meblağlara yer verilmesi, bu belgelerin elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekirken Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen zorunlu haller hariç olmak üzere kağıt olarak düzenlenmesi ya da bu belgelerin VUK’a göre hiç düzenlenmemiş sayılması halinde; bu belgeleri düzenlemek ve almak zorunda olanların her birine, her bir belge için, Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesine göre özel usulsüzlük cezası kesilir.

Vergi Beyannamelerine İlişkin Yükümlülükler Nelerdir?

Serbest meslek erbablarının, hiçbir haddi sınırlı olmaksızın yıllık gelir vergisi, gelir geçici vergi, katma değer vergisi ve muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini elektronik ortamda gönderme zorunluluğu bulunmaktadır.

Vergi Levhası Alma ve Bulundurma Zorunlulugu Var mı?

Gelir vergisi mükellefleri her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhayı almak zorundadırlar. Gelir vergisi mükellefi olup yıl içinde ise yeni başlayan mükelleflerin, vergi levhalarını mükellefiyet tesisinden itibaren 1 ay içinde almaları zorunludur.

Vergi levhası almak ve bulundurmak mecburiyetinde olan mükelleflerin vergi levhasını bulundurmak mecburiyetinde oldukları yerlerde yapılan denetimlerde bulundurma mecburiyetine uyulmadığının tespit edilmesi halinde her bir tespit için özel usulsüzlük cezası kesilir.

Tahsilat ve Ödemelerin Tevsik Zorunlulugu Var mı?

Birinci ve ikinci sınıf tüccarların, serbest meslek erbabının, kazançları basit usulde tespit olunan tüccarların, defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin ve vergiden muaf esnafın; kendi aralarında ve bu kapsamda olmayanlarla yapacakları KDV dahil 7.000 TL'yi aşan tutardaki bütün tahsilat ve ödemelerin, aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması ve bu kurumlar tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunludur.

Tevsik zorunluluğu kapsamında olanlardan araç kiralama faaliyetiyle uğraşanların, verdikleri motorlu kara taşıtı ve motorlu kara aracı (Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre tescile yetkili kuruluşlarca kayıt ve tescil edilmesi zorunlu olmayan taşıt ve araçlar hariç) kiralama hizmetlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerin söz konusu hadle sınırlı kalınmaksızın, aracı finansal kurumlar tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi mecburidir.

İş yeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka veya posta idareleri tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunludur. Konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde, haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarında ise tutara bakılmaksızın kira geliri elde edenlerin; iş yerlerinde ise aylık kira bedelleri tutarına bakılmaksızın iş yerini kiraya verenler ile kiracıların kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi mecburidir.

Tevsik zorunluluguna uymayan mükelleflere her bir islem için Vergi Usul Kanunu uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilir.

Elektronik Tebligat Kullanma Zorunlulugu Var mı?

Serbest meslek faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar, mükellefiyet tesisi sırasında e-Tebligat talep bildiriminde bulunmak ve e-Tebligat sistemini kullanmak zorundadır. Elektronik Tebligat Sistemi ile gönderilen belgeler, mükellefin elektronik ortamdaki adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda tebliğ edilmiş sayılır ve ayrıca posta yoluyla tebligat yapılmaz.

Genç Girişimci Kazanç İstisnasından Nasıl Yararlanılır?

Mesleki faaliyetleri nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilen ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla 29 yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri kazançlarının gelir vergisi tarifesinin ikinci diliminde yer alan tutara kadar olan kısmı gelir vergisinden istisnadır. Bu tutar her yıl güncellenecektir.

Vergiye Uyumlu Mükelleflere Sağlanan %5 Vergi İndirimi Uygulaması Nedir?

Gelir Vergisi Kanununda belirtilen şartları taşıyan gelir vergisi mükellefleri, verdikleri yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'ini, ödenmesi gereken vergiden indirebilirler.

Dijital Vergi Dairesinden Hangi islemler Yapılabilir?

Gelir İdaresi Baskanlıgı tarafından elektronik ortamda sunulan hizmetlerin tek çatı altında birlestirilerek kisilerin tüm uygulamalara kolay, hızlı ve güvenli bir sekilde erisim saglaması amacıyla hayata geçirilen Dijital Vergi Dairesi üzerinden; borç sorgulama ve kısmi ödeme dahil tüm borç ödeme işlemleri, borç durum yazısı, sicil bilgilerine erişim gibi vergisel islemler vergi dairesine gitmeden 7/24 kesintisiz ve güvenli olarak yapılabilir.

Vergi Ödeme Kanalları Nelerdir?

Ödemeler;

• Baskanlıgımıza ait gib.gov.tr internet sitesi (Dijital Vergi Dairesi ve GİB Mobil Uygulaması) üzerinden;
• Baskanlığımızca belirlenen tutarlar dahilinde, anlaşmalı bankaların kredi kartları ile,
• Anlaşmalı bankaların banka kartları veya banka hesabından,
• Yabancı ülkede faaliyet gösteren bankaların; kredi kartları, banka kartları ve diğer ödeme yöntemleri ile,
• Anlasmalı bankaların; subelerinden, alternatif ödeme kanallarından,
• PTT işyerlerinden,
• Tüm vergi dairelerinden,

yapılabilmektedir.

Gelir İdaresi Başkanlığının anlaşmalı bankalar listesine, web adresinden ulaşabilirsiniz.

 Ayrıntılı açıklamalara, “Mükelleflerin Hakları ve Ödevleri ile Elektronik Uygulamalar ve Cezai Müeyyideler Rehberi” nden ulaşabilirsiniz.

   İlgili Broşürü İndir