- EĞİTİM TAKVİMİ
- 0 (212) 908 06 60–61
İşverenler, çalışanlarının maaş ve diğer giderlerini içeren bir maliyeti karşılarlar. Bu maliyete sigorta primi ödemeleri de dâhildir. Henüz emekli olmayan çalışanlar için işverenler SGK primi yatırır. Emeklilik aylığı alan ancak çalışmaya devam edenlere ise SGDP (Sosyal Güvenlik Destek Primi) ödenir. SGDP kesintilerinin işverene ne kadar maliyet getirdiği merak edilenler arasındadır. EYT düzenlemesiyle gündeme gelen emekli çalışanın işverene maliyeti konusuna dair detayları bu yazının devamından öğrenebilirsiniz.
Sigortalı çalışanların emekli olması için belirli bir prim gün sayısı, yaş ve süreyi doldurması gerekir. Tüm şartları yerine getirenler, emeklilik maaşı alır. Ancak, bu hakkı kazandığı halde çalışmayı sürdüren emekliler de bulunur. Bu durumun temelinde erken yaşta emekli olmak ya da alınan maaşın kişiye yeterli gelmemesi gibi nedenler yatar. Bu kapsamda mevcut iş yerinde veya başka bir işletmede görev yapmaya devam edenlere emekli çalışan denir.
Türkiye’de emeklilik; işe başlangıç tarihine, çalışılan meslek koluna ve engel durumuna göre değişiklik gösterebilir.
EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar), sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999’dan önce olanları kapsar. 8 Eylül 1999 tarihli, mevcut prim gün sayısı ve sigortalılık süresi emeklilik şartlarına yaş koşulunu da ekleyen bir düzenleme vardır. Bu düzenlemenin ardından emekli olma süresi uzayanlara EYT’liler denir.
2023’ün ilk günlerinde resmî makamlardan yapılan açıklamalar, EYT’lilere yönelik düzenlemelerin getirileceğini gösterdi. Bu durum beraberinde akıllara değişikliklerin ardından emekli olacakların çalışmaya devam edip edemeyeceğini getirdi. Yasalara göre EYT düzenlemesi ile emekli olanların çalışamaya devam etmesinin önünde bir engel yoktur. Yani EYT’lilerin hâlihazırdaki işinde veya yeni bir yerde çalışmayı sürdürmesi mümkündür.
Maaş kesintileri, emekli çalışanın işverene maliyetini azaltır ve ülkenin sigorta sistemine katkı sağlar. Emekli çalışan maaş kesintisi, sigorta başlangıç tarihine göre değişiklik gösterir. 1 Ekim 2008’de sosyal güvenlik alanında yapılan reform belirleyici olur. Bu tarihten önce 4A (SSK), 4B (Bağ-Kur) ve 4C (Emekli Sandığı) sistemlerinde sigorta girişi olanlar, SGDP ödeyerek çalışır. Yani bu emekliler, çalışırken emekli maaşı almaya devam eder.
01.10.2008’den sonra sigortalı çalışmaya başlayan ve emekli olanları bekleyen farklı düzenlemeler bulunur. Sigorta başlangıcı bu tarihten sonra olan 4A, 4B ve 4C kapsamındaki emekliler, SGDP ödeyerek çalışmaya devam edemez. Bu emeklilerin maaşı, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ilk ayda tamamen kesilir.
SSK emeklileri, mevcut düzenlemelere göre 4A sigortası ve SGK çatısı altındadır. 4A’lı emeklilerin çalışması durumunda üç ayrı durum ortaya çıkar. SSK emeklileri, SGDP (Sosyal Güvenlik Destek Primi) ödeyerek maaş kaybına uğramadan çalışır. Ayrıca emekli maaşı almadan SGK primi ödeyerek sigortalı çalışmak da mümkündür. Diğer taraftan, SSK emekli çalışan maaş kesintisinin yapıldığı durumlar da bulunur. Eğer emekli çalışanın sigorta başlangıcı 1 Ekim 2008’den sonraysa maaşında kesinti olur.
Emekli sigortası, şartları yerine getirerek maaş almaya hak kazananları kapsar. Emekli olduktan sonra çalışmak isteyenlere sigorta yapmak için öncelikle Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) hakkındaki detayları bilmek gerekir. SGDP, emekli aylığı alırken sigortalı çalışanların maaşından yapılan kesintidir. Bu kesinti; iş kazası meslek hastalığı primi, işçi ve işveren payından oluşur. İşverenler, çalışanların kazançları üzerinden alınan bu primleri her ay düzenli olarak ödemekle yükümlüdür.
SGDP’yi emekli çalışanın SGK kesintisi olarak düşünmek mümkündür. Fakat bu kesinti, sigorta süresine ve prim gün sayısına herhangi bir etkide bulunmaz. Sadece emekli olduktan sonra görevine devam edenlerin maaş kaybını önler. Ayrıca emekli çalışanın iş kazası, malullük ve diğer özlük haklarını korumayı sağlar. Her yıl asgari ücretin ardından SGDP primleri de belli olur. İşverenler, emekli çalışanların ücretinden güncel oranlara göre kesinti yapar.
Emekli çalışanın işverene maliyetini hesaplamak için mevcut SGDP primini bilmek gerekir. Emekli olduktan sonra sigortalı çalışanların ücretlerinden toplam %32 oranında kesinti yapılır. Bunun %24,5’i işveren payından oluşur. Söz konusu oran, işverenin ödemesi gereken tutarı gösterir. Ücretin %7,5’i ise emekli çalışanın maaşından kesilerek ödenecek işçi payıdır. Öte yandan, toplam %32’lik oranın %30’u Sosyal Güvenlik Destek Primi kapsamındadır. Kalan %2’lik kısım da iş kazası ve meslek hastalıkları primidir.
Emekli çalışana ödenecek 2023 SGDP primi, aylık alt ve üst kazanç limitlerine göre değişir. Aylık kazancı alt sınırda yani asgari ücret seviyesinde olan emekli için işveren, güncel oranlara göre 3.286,55 TL SGDP primi öder.
Emekli çalışanın işverene maliyetini hesaplamak için maaş ve personel giderlerini dikkate almak gerekiyor. Personel giderleri; yemek bedeli, ulaşım ücretleri, prim ve vergi ödemelerini kapsar. Ancak, personelin işletmeye maliyetini hesaplamada dikkat edilmesi gereken ilk husus elbette maaştır. Zira SGDP primleri de brüt maaşa göre belirlenir.
| Brüt Asgari Ücret | 13.414,50 TL |
| SGDP İşçi Payı (13.414,50 TL x %7,5) | 1.006,09 TL |
| SGDP İşveren Payı (13.414,50 TL x %22,5) | 3.018,26 TL |
| Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi İşveren Payı (13.414,50 TL x %2) | 268,29 TL |
| İşveren Maliyeti | 16.701,05 TL |
| Net Maaş | 12.408,41TL |
Emekli çalışanlar için işveren payı ve iş kazası primi dahil edilmez. Bu kalemler, işverenin ödeyeceği emekli çalışan sigorta primini gösterir. Ancak, bu değerlerin emekli çalışan maliyeti hesaplamasında dikkate alınması gerekir. 2023'te emekli asgari ücretli çalışanların işverene maliyeti 16.701,05 TL'dir. Gelir vergisi dilimlerine kullanıcının takılması durumunda bu tutar değişebilir.
Çalışan emeklilerin SGK kesintisi, işçi ve işveren paylarının toplanmasıyla hesaplanır. Güncel asgari ücrete göre maaş alan çalışan emekliler, 1.006,09 TL işçi payı öder. İşverenler ise emekli personelleri için 3.018,26 TL öder. Bu durumda SGK için toplam ödeme 3.286,55 TL'dir.
Kıdem tazminatı, personelin işten ayrılırken çalıştığı süreçte geçirdiği her yıla karşılık işvereninden aldığı toplu ödemelerdir. En az 1 yıl görev yapanlara ödenir. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin de kıdem tazminatı alması mümkündür. Bu hakkın yasal dayanağı, 1971'de yürürlüğe giren 1475 sayılı İş Kanunu'nun hala geçerli olan 14. maddesi'dir.
Kanun ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle kurulu kurum ya da sandıklardan emeklilik maaşı alanların da kıdem tazminatı hakkı olduğu 14. maddenin 4. bendinde yazar. Bu ibare, çalışanın emekliliğin ardından kıdem tazminatı alabildiğinin yasal göstergesidir. SGK'dan verilen emeklilik dilekçesiyle tazminat ödemesi almak ve aynı yerde çalışmaya devam etmek mümkündür.
Diğer taraftan, emekli çalışan kıdem tazminatını aldıktan sonraki süreç de merak konusu olur. Kıdem tazminatı aldığı yerde çalışmayı sürdüren emekliler için yeni bir iş akdi düzenlenir. Bu sözleşmenin ardından emekli çalışanların tekrar kıdem tazminatı alma hakkı doğar. Ancak bu hak, yeni işe başlama tarihinden sonraki dönemi kapsar. Örneğin kıdem tazminatının ardından 5 yıl daha çalışmaya devam eden işçi, yalnızca son beş sene için bu hakka sahip olur.
Emekli çalışanın işverene maliyetini hesaplamak için prime esas kazançları da hesaba katmak gerekir. Prime esas kazanç, personelin ikramiyesi ve bayram ücretleri gibi ek ödemelerin tamamını kapsar. Bu ödemeler, çalışanların daha istekli görev yapmalarını teşvik eder. Emekli çalışanlar da bu ödemelerden yararlanır. Ayrıca prime esas kazanç, emekli maaşı tutarında da belirleyicidir. Kazanç yükseldikçe emeklilikte alınan maaş da artar.
Prime esas kazanç, asgari ücretlilerin günlük brüt maaşı üzerinden hesaplanır. 2023 itibarıyla emekli çalışanların 13.414,50 TL brüt maaşı bulunmaktadır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 82’nci maddesine göre günlük kazanç, asgari ücretin 30’da 1’idir. Prime esas kazanç tavan tutarı ise günlük ücretin 7,5 katıdır. Bu rakamlara göre, emekli çalışanların prime esas kazançları şu şekilde hesaplanır:
Kıdem tazminatı gibi ödemeler, prime esas kazanca dahil edilmez. Ancak yemek parası, aile ve çocuk yardımı gibi ödemeler prime esas kazancın bir parçasıdır. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenler, bahsi geçen ek ödemelerden yararlanabilir.
Emekli çalışanın işverene maliyeti kapsamında yemek ücreti de vardır. Yemek ücreti, personelin görev saatleri içerisindeki beslenme ihtiyacının işveren tarafından karşılanmasını sağlar. Her yıl çeşitli parametrelere göre yeniden belirlenir. 2023 yılında yemek ücreti 121,00 TL (110 TL + %10 KDV) olarak belirlenmiştir. İşverenler, çalışanların maaşına ek olarak yaptığı bu ödeme için Gelir Vergisi ve Damga Vergisi istisnasından yararlanır. Böylece şirketin personel giderleri ve buna bağlı olarak emekli çalışanın maliyeti azalır.
Emekli çalışanların özlük hakları arasında yıllık izin de bulunur. Yıllık izin; 1 senelik çalışma süresinin ardından doğan, kanunla korunan ve vazgeçilmesi mümkün olmayan bir haktır. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin de yıllık izni vardır. Ancak söz konusu iznin asgari süresi emeklilerde farklıdır. Sigortalı çalışanların yıllık izin süreleri aşağıdaki gibidir:
Çalışanlar için belirlenen asgari yıllık izin süresi 14 gündür. Emekli çalışanların yıllık izin süreleri ise 20 günden başlar. Bu ayrım, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 53. maddesindeki ek cümleye dayanır. İlgili bölümde “Onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.” ibaresi vardır. Emekli çalışanlar, istisnalar dışında belirtilen yaşın üzerinde oldukları için söz konusu sınırdan izin kullanırlar.
Copyright © 2015 - 2025 IFASTURK Mali Müşavirlik ve Denetim. Tüm Hakları Saklıdır. | KVKK
