Ar-Ge Ve Yenilik Faaliyetlerinde Hibe Ve Desteklerin Muhasebeleştirilmesi
Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunan pek çok işletmenin ortak sorunlarından biri, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları hibe desteklerinin nasıl muhasebeleştirileceği konusudur.
Uygulamada bu hibe ve desteklerin doğrudan gelir hesabına mı, yoksa özel bir fon hesabına mı alınacağı konusunda çeşitli tereddütler yaşanmaktadır. Bu durum, işletmelerin finansal raporlamalarını ve vergi yükümlülüklerini doğrudan etkileyebilmektedir.
Konunun doğru değerlendirilmesi için öncelikle Ar-Ge ve yenilik faaliyetinde bulunan işletmelerin hangi kanun kapsamında olduğu belirlenmelidir. Çünkü alınan hibe ve desteklerin muhasebeleştirilmesi, tabi olunan kanun hükümlerine göre farklılık göstermektedir. Bu nedenle muhasebe kayıtları, ilgili mevzuat çerçevesinde titizlikle yapılmalıdır.
-
5746 Sayili Kanun Kapsaminda Hibe Ve Desteklerin Muhasebeleştirilmesi
- Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları hibe destekler, desteğin tabi olduğu mevzuat hükümlerine uygun olarak özel bir hesapta izlenir.
- Bu hesapta yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmaz. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar yapıldığı yere göre doğrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir.
- Bu hesabın elde edildiği hesap dönemini izleyen 5 yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi hâlinde, zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler vergi zıyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte işletmeden tahsil edilir.
- Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları geri dönüşlü destekler bu kapsamda değerlendirilmez
- (1) 200.000,00 TL gelir yazılmayarak (% 20 oranında) 40.000,00 TL az kurumlar vergisi ödenmiştir. (200.000,00 TL x % 20 = 40.000,00 TL)
- (2) İşletme 549 özel fon hesabında tutulan 200.000,00 TL hibeyi herhangi bir dönemde sermayesine ilave edebilecektir.
- (3) İşletme 549 özel fon hesabında tutulan bu tutarı 5 yıllık sürenin sonunda sermayeye ilave etmeyip ortaklarına kar payı olarak dağıtabilecektir.
-
4691 Sayılı Kanun Kapsamında Hibe Ve Desteklerin Muhasebeleştirilmesi
5746 Sayılı Kanun kapsamındaki işletmelere sağlanan hibe ve desteklerin muhasebeleştirilmesi aşağıdaki şekilde yapılmalıdır:
5746 sayılı Kanunun 3. maddesinin 7. bendinde şu hüküm yer almaktadır:
Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunan işletmelerin; kamu kurum ve kuruluşlarından, kanunla kurulan vakıflardan, teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan, Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflardan ve uluslararası fonlardan aldıkları destekler özel bir fon hesabında tutulur. Bu fon tutarı, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın ve ilgili yılda yapılan Ar-Ge harcaması tutarının tespitinde dikkate alınmaz.
31 Temmuz 2008 tarih ve 26953 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği"nin "Nakdi Desteklerin İzlenmesi" başlıklı 24'üncü maddesinde aşağıdaki hükümler yer almaktadır:
denilmektedir.
Buna göre yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde hibe desteği alan 5746 sayılı Kanun kapsamındaki bir işletmenin muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde olmalıdır;
Örnek: Umut Bilişim Teknolojileri A.Ş. görme engelliler için geliştirdiği (GÜNEY) Projesi için TÜBİTAK’tan onay almış ve bu proje kapsamında 200.000,00 TL hibe desteğini tahsil etmiştir.
24.06.2015
| 102.010 Bankalar (Şekerbank Gümüşsuyu Şubesi) | 200.000,00 TL | (GÜNEY Projesi Hibe Desteği) |
| 549.010 Özel Fonlar | 200.000,00 TL | (Hibe Desteği Muhasebe Kaydı) |
549 Özel Fon hesabının kullanılmasının işletmeye sağladığı avantajlar ve dikkat edilmesi gereken hususlar;
Avantajlar;
Örnek: Umut Bilişim Teknolojileri A.Ş. 24.06.2015 tarihinde görme engelliler için geliştirdiği (GÜNEY) Projesi için TÜBİTAK’tan aldığı 200.000,00 TL hibe desteğini 549 özel fonlar hesabına almıştı. Görünen lüzum üzerine 549 özel fonlar hesabında yer alan tutarın sermayeye ilave edilmesine karar verilmiştir. (Ortak A Ortaklık Payı %55) (Ortak B Ortaklık Payı % 30) (Ortak C Ortaklık Payı % 15)
03.04.2016
| 501.01 Ödenmemiş Sermaye Hesabı | 200.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
| 501.01.01 Ortak A | 110.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
| 501.01.01 Ortak B | 60.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
| 501.01.01 Ortak C | 30.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
| 500.01 Sermaye Hesabı | 200.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
| 500.01.01 Ortak A | 110.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
| 500.01.01 Ortak B | 60.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
| 500.01.01 Ortak C | 30.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave Taahhüt kaydı) |
03.04.2016
| 549.010 Özel Fonlar | 200.000,00 TL | (GÜNEY Projesi Hibe Desteği) |
| 549.010 Ortak A | 110.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave kaydı) |
| 549.010 Ortak B | 60.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave kaydı) |
| 549.010 Ortak C | 30.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave kaydı) |
| 501.01 Ödenmemiş Sermaye Hesabı | 200.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave kaydı) |
| 501.01.01 Ortak A | 110.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave kaydı) |
| 501.01.01 Ortak B | 60.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave kaydı) |
| 501.01.01 Ortak C | 30.000,00 TL | (Hibe Desteği Sermayeye ilave kaydı) |
Örnek: Umut Bilişim Teknolojileri A.Ş. 24.06.2015 tarihinde görme engelliler için geliştirdiği (GÜNEY) Projesi için TÜBİTAK’tan aldığı 200.000,00 TL hibe desteğini 549 özel fonlar hesabına almıştı. Şirket yönetimi özel fonlar hesabında bulunan tutarın tamamını 5. Yılın sonunda ortaklara dağıtma kararı almıştır. (Ortak A Ortaklık Payı %55) (Ortak B Ortaklık Payı % 30) (Ortak C Ortaklık Payı % 15)
31.08.2021
| 549.010 Özel Fonlar | 200.000,00 TL | (GÜNEY Projesi Hibe Desteği) |
| 549.010 Ortak A | 110.000,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
| 549.010 Ortak B | 60.000,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
| 549.010 Ortak C | 30.000,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
| 331.01 Ortaklara Borçlar Hesabı | 170.000,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
| 331.01.01 Ortak A | 93.500,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
| 331.01.01 Ortak B | 51.000,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
| 331.01.01 Ortak C | 25.500,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
| 360.01 Ödenecek Vergi Ve Fonlar | 30.000,00 TL | (Ortaklara ödenecek hibe desteği tahakkuk kaydı) |
31.08.2020
| 331.01 Ortaklara Borçlar Hesabı | 170.000,00 TL | |
| 331.01.01 Ortak A | 93.500,00 TL | |
| 331.01.01 Ortak B | 51.000,00 TL | |
| 331.01.01 Ortak C | 25.500,00 TL | |
| 360.01 Ödenecek Vergi Ve Fonlar | 30.000,00 TL | (GÜNEY Projesi Hibe Desteği Dağıtımı) |
| 102.010 Bankalar (Şekerbank Gümüşsuyu Şubesi) | 200.000,00 TL | (Ortaklara ödenen hibe desteği kaydı) |
Dikkat edilmesi gerekenler;
Özel fon hesabında tutulan 200.000,00 TL’nin 5 yıllık süre dolmadan (31.12.2020 tarihinden önce) sermayeye ilave edilmeden ortaklara dağıtılması halinde önce kurumlar vergisi, vergi zıyaı cezası ve gecikme faizi hesaplanacak, daha sonra ise ortağın gerçek kişi olması halinde %15 stopaj yapılacaktır. Fon hesabına alınan tutarlarla ilgili olarak 5 yıllık sürenin dikkate alınması işletmeler için ciddi önem arz etmektedir.
4691 sayılı Kanun kapsamında olan bir işletmeye sağlanan hibe ve desteklerin ne şekilde muhasebeleştirileceğini aşağıdaki şekilde açıklayalım;
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları hibe desteklerini özel bir fon hesabına alınmadan doğrudan gelir yazılmak suretiyle muhasebeleştirilir.
Konuya ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’nca verilen özelgede(*);
Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflere, istisnadan yararlanan Ar-Ge projelerine ilişkin olarak, TÜBİTAK ve benzeri kurumlar tarafından ilgili mevzuat çerçevesinde hibe şeklinde sağlanan destek tutarları ile diğer kurumların bu mahiyetteki her türlü bağış ve yardımları, kurum kazancına dâhil edilecek ve istisnadan yararlandırılacaktır.
açıklamalarına yer verilmiştir.
Buna göre, "TÜBİTAK'tan geri ödemesiz olarak alınan destek tutarının alındığı yılın kurum kazancına dâhil edilmesi ve 4691 sayılı Kanunun geçici 2 inci maddesine istinaden de istisna edilmesi gerekmektedir.” denilmektedir.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde 4691 sayılı Kanun kapsamında olan bir işletmenin hibe desteği muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde olmalıdır;
Örnek: Güney Bilişim Teknolojileri A.Ş. işitme engelliler için geliştirdiği (UMUT) Projesi için TÜBİTAK’tan onay almış ve bu proje kapsamında 100.000,00 TL hibe desteğini tahsil etmiştir.
21.03.2012
| 102.010 Bankalar (Şekerbank Gümüşsuyu Şubesi) | 100.000,00 TL | (UMUT Projesi Hibe Desteği) |
| 602.010 Diğer Gelirler | 100.000,00 TL | (Hibe Desteği Muhasebe Kaydı) |
602 Diğer Gelirler hesabına alınan 100.000,00 TL beyannamenin istisnalar satırına yazılarak vergiden istisna edilecektir.
Sonuç;
Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunan işletmelerin aldıkları hibe ve desteklerin, tabi oldukları mevzuat hükümlerine uygun olarak muhasebeleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. İşletmeler, hem yasal yükümlülüklerini yerine getirmek hem de finansal raporlamalarının doğruluğunu sağlamak için bu konuda titiz davranmalıdır. Bu süreçte, gerektiğinde uzman görüşü alınması ve güncel mevzuat değişikliklerinin takip edilmesi önerilmektedir.
Özetlersek;
- 5746 sayılı Kanun kapsamındaki hibeler özel fon hesabında tutularak vergisel avantajlar sağlar
- 4691 sayılı Kanun kapsamındaki hibeler doğrudan gelir olarak kaydedilir ve istisnadan yararlanır.
- Hibelerin muhasebeleştirilmesi işletmenin tabi olduğu kanuna göre farklılık gösterir.
Profesyonel Muhasebe Uzmanları İle Ar-Ge Ve Yenilik Desteklerinizi Doğru Yönetin
Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinizde aldığınız hibelerin doğru muhasebeleştirilmesi, işletmenizin finansal başarısı için kritik öneme sahiptir. Ifastürk olarak, 5746 ve 4691 sayılı kanunlar kapsamındaki tüm muhasebe süreçlerinizi profesyonel bir yaklaşımla yönetiyoruz.
Uzman ekibimiz:
- Hibe ve desteklerin doğru hesaplarda izlenmesi
- Vergisel avantajların maksimum düzeyde kullanılması
- Yasal süreçlerin eksiksiz takibi
- Güncel mevzuat değişikliklerinin uygulanması
konularında size tam destek sağlamaktadır.
Ar-Ge projelerinizin muhasebe süreçlerini güvenle yönetmek için hemen bizimle iletişime geçin: info@ifasturk.com adresinden veya 0 (212) 908 06 60–61
