TÜRKİYE DE ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARI
Kişilerin farklı bir ülkede çalışarak kazanç elde etmeleri durumunda, iki ülkeye birden vergi ödeme zorunluluğu oluşabilir. Bu durum, kazanç sağlayan kişiler için önemli ölçüde vergi sorumluluğuna sebep olur. Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları tam da bu noktada oldukça önemlidir. Peki, çifte vergilendirme nedir? Türkiye ile yapılan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları nelerdir?
Çifte Vergilendirme Nedir?
Çifte vergilendirme, vergiye konu olan gelirin birden fazla ülkede vergilendirilmesi halinde ortaya çıkan bir durumdur. Aynı gelir hem elde edildiği ülkede hem de geliri elde edenin yerleşik olduğu ülkede vergilendirilir. Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları ile ülkeler bu sorunu ortadan kaldırmayı amaçlar.
Türkiye'de yaşayan vatandaşlarımızın yurt dışında gelir elde etmeleri halinde, bu gelirlere dair mükerrer vergi ödemesi yapmamaları için çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarından faydalanmaları gerekmektedir. Bu kişilere Türkiye'de yaşarken yurt dışında şirket kurup ticari faaliyet gösteren ve gelir elde eden kişiler de dahildir. Türkiye, pek çok ülke ile bu anlaşmayı sağlamıştır. ABD, Almanya, Estonya, İngiltere ve Hollanda bunlardan bazılarıdır.
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarında Gelir Unsurları Nelerdir?
Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarına konu olan gelir unsurları aşağıdaki gibidir:
- Ticari kazançlar,
- Temettü gelirleri,
- Gayrimenkul varlıklarından elde edilen gelirler,
- Uluslararası taşımacılık yoluyla sağlanan gelirler,
- Faiz gelirleri,
- Ücret gelirleri,
- Gayri maddi hak gelirleri,
- Serbest meslek faaliyetleri sonucu elde edilen kazançlar,
- Sermaye değer artış kazançları,
- Sanatçı ve sporcu gelirleri,
- Şirket bünyesinde bulunan yönetim kurulu üyelerinin gelirleri,
- Özel sektör çalışanlarının emekli aylıkları,
- Kamuda çalışanların ücret gelirleri ve emekli maaşları,
- Öğrenci ve öğretmenlerin sağladıkları gelirler,
- Diğer gelirler.
Türkiye’de Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları
Türkiye, çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasını ilk kez 03.11.1970 tarihinde Avusturya ile yapmıştır. Bu anlaşma hala yürürlükte olup Gelir İdaresi Başkanlığı resmi web sitesi üzerinden görüntülenebilmektedir. Bugüne kadar, Türkiye ile 89 ülke arasında çifte vergilendirme üzerine anlaşma sağlanmıştır. Bu anlaşmalar genel olarak gelir ve servetten elde edilen gelirleri kapsamakla birlikte, bazı anlaşmalar vergi kaçakçılığı ve bilgi değişimine ilişkin hükümler du bulunur.
Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları OECD ve BM modeli olarak 2’ye ayrılır. OECD modeli, genellikle vergilendirme yetkisinin mükellefin yerleşim yeri olan ülkeye ait olduğunu kabul eder. BM modelinde ise kaynak ülkenin vergilendirme yetkisine vurgu yapılır.
Türkiye'de, gelişmiş ülkeler ile yapılan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları Birleşmiş Milletler modeline göre düzenlenirken, gelişmekte olan ülkelerle yapılan anlaşmalar OECD modeline göre yapılır. Türkiye ile çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması yapan bazı ülkeler şunlardır:
- ABD ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
- Almanya ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
- Estonya ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
- İngiltere ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
- Hollanda ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
ABD ile yapılan bu anlaşma, taraflardan birinin veya her ikisinin mukimi olan kişiler için uygulanır. Anlaşmanın uygulanacağı vergiler Türkiye’de gelir vergisi, kurumlar vergisi ve bunlar üzerinden alınan fon payıdır. ABD’de ise federal gelir vergileri ve özel vakıflarla ilgili özel vergilerdir. ABD ile yapılan bu anlaşmanın detaylarını incelemek için tıklayın.
Almanya ile yapılan anlaşma Türkiye’de, Almanya’da ya da her iki ülkede yerleşik olanlar için uygulanır. Anlaşmanın uygulanacağı vergiler Türkiye için gelir ve kurumlar vergisi; Almanya için gelir vergisi, kurumlar vergisi, ticaret vergisi ve bunların üzerinden alınan ek vergilerdir. Almanya ile yapılan bu anlaşmanın detayları için tıklayın.
Estonya ile yapılan anlaşma, akit devlet ya da mahalli idareleri tarafından gelir üzerinden alınan vergilere uygulanır. Menkul ve gayrimenkul varlıkların devrinden elde edilen kazançlar dahil olacak şekilde, toplam gelir ya da gelir unsurları üzerinden alınan vergilerin tümü, gelirden alınan vergiler olarak değerlendirilir. Bu anlaşmaya konu olan vergiler Türkiye için gelir vergisi, kurumlar vergisi ve bu vergiler üzerinden alınan fon payıdır. Estonya için anlaşmaya konu vergiler ise, gelir vergisi ve mahalli gelir vergisidir. Türkiye ve Estonya arasında yapılan anlaşmanın ayrıntıları için tıklayın.
İngiltere ve Türkiye arasında sağlanan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması, tarafların her birine ait gelir ve sermaye değer artış kazançları üzerinden alınan vergilere uygulanır. Bu anlaşmaya konu vergiler Türkiye için gelir ve kurumlar vergisi; İngiltere için gelir vergisi, kurumlar vergisi ve sermaye değer artış kazançları vergisidir. Türkiye ve İngiltere arasında yapılan anlaşmanın tüm detaylarına ulaşmak için tıklayın.
Türkiye, Hollanda ile bu anlaşmayı 1989 yılında yapmıştır. Buna göre, Türkiye’de gelir ve kurumlar vergisi ile Savunma Sanayii Destekleme Fonu’ndan elde edilen gelirler anlaşmaya konu olur. Hollanda’da ise, gelir vergisi, kurumlar vergisi, ücretler vergisi ve temettü vergisi anlaşmaya konu olan vergi türleridir. Türkiye ve Hollanda arasında gerçekleşen bu anlaşmanın detaylarına ulaşmak için tıklayın.
Sonuç:
Tarihsel süreçte uluslararası ilişkilerin temel belirleyicisi her daim bölüşüm meselesi olmuştur. Bu süre Devletlerin birbirleri arasında belli bir dönemde savaşarak belli bir dönem sonrasında ise anlaşmalar yapmak suretiyle etkileşim içerisinde olmaları sonucunu doğurmuştur. Bu etkileşim süreçleri beraberinde Uluslararası hukukun meydana gelmesine vesile olmuş, özellikle II. Dünya Savaşı sonrası dönemde Uluslararası ilişkiler Küreselleşme olgusunun çerçevesinde şekillenmiş ve bu anlamda gelişen ilişkilerin temelini uluslararası anlaşmalar oluşturmuştur. Devletler açısından bölüşüm meselesinin kilit taşı ise bütçenin kaynağını teşkil eden vergidir. Kişi ve kurumların mukimi oldukları ülke dışında gerçekleştirdikleri doğrudan ve/veya dolaylı yatırımların getirisi üzerinden alınacak verginin hak iddiası çifte vergilendirme önleme anlaşmalarının hayata geçirilmesini kaçınılmaz kılmıştır. Yapılan bu anlaşmaların doğru biçimde tatbik edildiğinin denetimi ise karşılıklı anlaşma usulü başvuruları mekanizması ile tesis edilmiştir. Çifte Vergilendirme Önleme Anlaşmalarının teminatı niteliğindeki bu mekanizma mükellefler açısından temel başvuru mercii anlamını taşımaktadır. Her ne kadar uluslararası alanda faaliyet gösteren mükelleflerin çifte vergilendirme konusunda ne yapacakları mezkur anlaşmalarda belirlenmiş olsa da Türkiye Cumhuriyeti Devletinin her daim egemen devlet anlayışını benimsemiş olmasından ötürü söz konusu mekanizma öncelikle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan rehber marifetiyle iç hukuk düzeni çerçevesinde ifade edilmeye çalışılmış, nihayetinde 26 Ekim 2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan 7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarında yer alan karşılıklı anlaşma usulüyle ilgili yasal düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemeler ile karşılıklı anlaşma usulüne yapılacak başvuruların başvuru mercii, süresi, neticeleri, alternatif yolları, zamanaşımı, dava ve uzlaşmaya etkisi vergi mevzuatında ifade edilerek mekanizmaya dair izahata muhtaç tartışmalı hususlar iç hukuk düzeninde cevap bulmuştur. Nitekim küresel piyasa açısından yatırımların cazip hale gelmesinin en temel prensibi hukuk güvenliği ilkesinin varlığıdır ki bu da özellikle iç hukuk yasal düzenlemelerinin uluslararası anlaşmalarda yer alan müesseseler açısından karşılık bulmasına önemli ölçüde bağlıdır. Böylece konunun ele alınış biçimini rehber düzeyinde kabul görmüş bir norm olmaktan çıkmış ve iç hukuk sisteminin uluslararası anlaşmalarla intibakına imkan veren kanun maddeleri ile mekanizmanın işleyişi ülkemiz açısından daha etkin kılınmıştır.
Tüm Vergi Süreçlerinizi Ifasturk ile Takip Edin!
Şirket kuruluşundan büyüme sürecine kadar her aşamada yanınızda olan Ifasturk ile muhasebe süreçlerinizi de kolayca takip edebilirsiniz. Ifasturk sayesinde vergi süreçlerinizin takibini de rahatlıkla sağlayabilirsiniz. Daha ayrıntılı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarında Yer Alan Karşılıklı Anlaşma Usulüne ilişkin Rehber (Ekim 2019)
Yorumlar